Đề bài: Lập dàn ý Phân tích truyện cổ tích Tấm Cám

Bài giảng: Tấm Cám – Cô Trương Khánh Linh (giáo viên)

I. Giới thiệu

– Khái quát về đặc điểm của thể loại truyện cổ tích.

– Giới thiệu truyện cổ tích Tấm Cám: Thuộc thể loại cổ tích thần kì kể về cuộc đời của Tấm, qua đó thể hiện ước mơ cháy bỏng về hạnh phúc và công lí của nhân dân ta.

II. Thân hình

1. Diễn biến xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám

– Giai đoạn 1: Con đường dẫn đến hạnh phúc của Tâm.

+ Đừng lừa Tâm, hãy đổ hết rổ tôm của Tâm sang rổ của mình để cướp phần thưởng.

Tâm ôm mặt khóc, bày cá bống

+ Mẹ con Cám lừa Tấm đi chăn trâu ngoài đồng xa để giết thịt cá bống. Tờ khóc. Bụt hiện ra bảo Tâm bỏ xương cá vào bốn hũ chôn dưới chân giường.

+ Dì ghẻ trộn gạo tẻ bắt Tâm phải nhặt không cho đi trẩy hội. Tờ khóc. Đức Phật xuất hiện và cử một đàn chim sẻ đến giúp nhặt chúng.

+ Cô ấy không có quần áo đẹp để mặc đi dự tiệc. Tiếc đã khóc. Đức Phật chỉ y phục, khăn tắm, giày dép, xe ngựa. Tâm đi gặp vua, rơi hài và may mắn trở thành hoàng hậu

→ Giai đoạn xung đột này chủ yếu xoay quanh sự mất mát về vật chất và tinh thần. Tấm đã bị mẹ con Cám cướp đi sức lao động, phần thưởng và niềm vui tinh thần một cách trắng trợn.

→ Tâm luôn ở thế bị động, không thể tự mình giải quyết mâu thuẫn mà phải nhờ đến thần Phật. Sự xuất hiện đúng lúc của Đức Phật thể hiện sự bênh vực của người dân đối với kẻ yếu.

→ Quá trình giải quyết mâu thuẫn theo hướng thiện thắng ác, thiện gặp lành

⇒ Hình ảnh hiện lên là một cô gái mồ côi, đau khổ, nghèo khó, hiền lành, chỉ biết khóc khi bị bắt nạt. Mẹ con Cám lười biếng, đố kỵ, nhẫn tâm nhưng đến giai đoạn này họ chỉ dừng lại ở sự đố kỵ, ghen ghét, chưa có hành động chống trả.

– Chặng 2: Con đường đấu tranh giành hạnh phúc của Tâm.

+ Ngày giỗ cha, cậu bị hai mẹ con dụ trèo lên cây cau chặt gốc cau. Tấm chết, Cám được vào cung thay thế.

+ Tấm chết hóa thành chim vàng anh, báo hiệu sự có mặt của mình trên đời. Mẹ Cám giết chim

+ Tấm hóa thành cây xoan đào che bóng mát cho vua. Mẹ con Cám chặt một đốt cây làm khung cửi.

+ Nàng biến thành yêu tinh bên khung cửi, trực tiếp tuyên chiến với kẻ thù. Mẹ Cám đốt khung cửi.

+ Tâm biến thành, hàng ngày ra ngoài quét dọn, nấu cơm cho nàng, rồi gặp vua, trở về làm hoàng hậu. Mẹ Cám đột ngột qua đời một cách bi thảm

→ Giai đoạn 2, xung đột gay gắt, một mất một còn xoay quanh ngôi báu

→ Tâm thế luôn ở thế chủ động, đấu tranh mạnh mẽ, quyết liệt. Tâm không còn khóc, không còn cầu cứu Phật, những hóa thân của Tâm thể hiện cuộc chiến không khoan nhượng, sức sống bất diệt của cái thiện.

→ Mâu thuẫn cũng được giải quyết theo hướng cái thiện chiến thắng cái ác.

⇒ Từ một cô gái nhu mì, yếu đuối trở thành một cô gái mạnh mẽ, dũng cảm, kiên cường đấu tranh giành hạnh phúc và diệt trừ cái ác. Mẹ con Cám là những kẻ tham lam, độc ác đã truy đuổi Tấm đến cùng.

2. Bản chất của mâu thuẫn, xung đột

– Xuất phát từ mâu thuẫn trong gia đình gia trưởng: Dì ghẻ – con rể

+ Tấm và Cám là hai chị em cùng cha khác mẹ.

+ Tâm và dì ghẻ là con riêng của mẹ kế.

→ Đây là mâu thuẫn phổ biến trong xã hội.

Phản ánh mâu thuẫn xã hội giữa thiện và ác.

+ Lá bài tượng trưng cho những tính cách tốt đẹp: hiền lành, nhu mì, chăm chỉ, luôn nhận được sự giúp đỡ, dám đứng lên chống lại cái ác

+ Mẹ con Cám lười biếng, nhẫn tâm, độc ác

→ Thể hiện quan niệm của nhân dân về thiện ác, ác báo và ước mơ về một xã hội công bằng.

3. Hành động trả thù của Tâm

-Nàng trở lại hoàng cung, trở thành hoàng hậu và trẻ trung hơn xưa

– Cảm ơn em đã bất ngờ, ước gì được đẹp như em. Tấm bày cách cho Cám vào lỗ, dội nước sôi cho đẹp, rồi chết

– Mẹ Cám ăn hũ nước mắm làm từ thịt của con gái, chết thảm.

→ Hành động này phù hợp với quá trình lớn lên của Tâm: Từ nhu mì cam chịu, nhu nhược đến mạnh mẽ, quyết liệt đấu tranh chống lại cái ác và cuối cùng là hành động trừng trị cái ác.

→ Phù hợp với quan niệm của nhân dân: Thiện hữu thiện báo, ác hữu ác báo

4. Đặc điểm nghệ thuật

– Xây dựng xung đột, mâu thuẫn theo hướng tiến bộ

– Xây dựng hai tuyến nhân vật thiện và ác rõ rệt

– Sử dụng các mô típ truyền thống: mô típ vật thể duy nhất còn lại (con cá, chiếc giày, hoa quả, trầu cau), mô típ hóa thân…

Sử dụng các yếu tố thần kỳ: nhân vật thần kỳ (Đức Phật), vật thể thần kỳ (xương cá bống, đàn chim sẻ), hóa thân của Tâm.

III. Kết thúc

– Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện cổ tích Tấm Cám

– Mở rộng: Loại truyện Tấm Cám có mặt trong hầu hết các truyện dân gian ở các nước như “Lọ Lem”, “Cô Trỗi”. Hình tượng cô Tấm và truyện Tấm Cám còn xuất hiện trong các loại hình nghệ thuật khác như thơ ca, leo núi. Từ đó cho thấy sức hấp dẫn và tính đại chúng của truyện Tấm Cám.

Bài giảng: Tấm Cám (Kỳ 2) – Cô Trương Khánh Linh (GV)

Xem thêm các bài văn mẫu phân tích và lập kế hoạch tác phẩm lớp 10:

Bài tập SGK lớp 10 mới:

tam-cam.jsp

Giải bài tập lớp 10 theo sách bộ môn mới