Để nhớ cách đọc tên những hợp chất hóa học hữu cơ và vô sinh là cách để những em dễ dàng ghi nhớ những bài học về hóa, tuy nhiên còn tương đối nhiều em chưa biết cách gọi tên của hợp chất hóa học.
Bài viết dưới đây tổng hợp cách viết và đọc những hợp chất hoá học hữu cơ và vô sinh theo những quy tắc được quy định, những em có thể tham khảo bài viết này để biết cách gọi tên những oxit axit, oxit bazơ, muối,… một cách thạo nhé.
A. Cách đọc tên những hợp chất hoá học vô sinh
I. Cách viết công thức những hợp chất vô sinh
– Phần dương (yếu tố có độ âm điện nhỏ hơn) của những hợp chất viết trước phần âm (yếu tố có độ âm điện lớn hơn), số nguyên tử viết ở dưới ký hiệu.
Ví dụ: K2S , KOH, Na2S, NaOH, NaCl, Na3PO4, H3PO4, H2SO4,…
II. Cách đọc tên những hợp chất vô sinh
– Phần nào viết trước đọc trước, phần nào viết sau đọc sau. những hợp chất vô sinh có mấy loại sau:
1. Oxit – cách đọc tên những hợp chất oxit
+ nếu như yếu tố trong những hợp chất chỉ có một hoá trị (một số oxi hoá) thì không cần, chỉ đọc tên: yếu tố + Oxit.
Ví dụ: Na2O: Natri oxit; Al2O3: Nhôm oxit; MgO: Magie oxit
+ nếu như yếu tố có rất nhiều hoá trị (nhiều oxi hóa) thì ta đọc kèm theo hóa trị của chúng (viết bằng chữ số La mã đặt trong dấu ngoặc)
Ví dụ: Cu2O: Đồng (I) oxit; CuO: Đồng (II) oxit;
FeO: Sắt (II) oxit; Fe2O3: Sắt (III) oxit;
+ Hoặc đọc số nguyên tử của mỗi yếu tố bằng những tiền tố như: mono (một), di (hai), tri (ba), tetra (bốn), penta (năm)…. thường khi có một nguyên tử thì không cần đọc tiền tố mono
Ví dụ: N2O: Đinitơ oxit hoặc nitơ (I) oxit;
NO: Nitơ oxit hoặc Nitơ (II) oxit
N2O3: Đinitơ trioxit hay nitơ (III) oxit
NO2: nitơ dioxit hay nitơ (IV) oxit
N2O5: Đinitơ penta oxit hay nitơ (V) oxit
+ Những oxit mà trong phân tử có liên kết dây oxi (-O-O-) thì gọi là peoxit.
Ví dụ: H2O2: hyđro peoxit (H-O-O-H); Na2O2: natri peoxit (Na-O-O-Na)
+ Ngoài ra còn một số rất ít oxit có tên gọi đặc biệt xuất phát từ lịch sử hay lấy tên một địa phương nào đó nhưng không được gọi là thuật ngữ hóa học chính thức, mặc dù hay sử dụng.
Ví dụ: khí những-bo-níc (CO2),…
2. Hyđroxit – cách đọc tên những hợp chất có gốc hyđroxit
+ Hyđroxit là hợp chất có công thức chung là M(OH)n.
– Tên hợp chất hyđroxit = Tên của phần dương (nếu như phần dương là một kim loại có rất nhiều hóa trị (nhiều số oxi hóa) thì Xem thêm số hóa trị (hay số oxi hóa) viết bằng chữ số La mã đặt trong dấu ngoặc ngay sau tên nguyên tốt + hyđroxit (tên của nhóm OH).
Ví dụ: NaOH: Natri hyđroxit; Ba(OH)2: Bari Hyđroxit
Al(OH)3: Nhôm hyđroxit; Zn(OH)2: Kẽm hyđroxit
NH4OH: Ammi hyđroxit; Fe(OH)2: Sắt (II) hyđroxit
Cu(OH)2: Đồng (II) hyđroxit; Fe(OH)3: Sắt (III) hyđroxit
3. Axit – cách đọc tên những axit vô sinh
a) Loại axit trong phân tử có Hyđro là yếu tố dương (cation), còn phần âm là anion axit không có oxi. Loại axit này được gọi là hyđroaxit, có công thức chung là HnXm.
Cách đọc: Tên của hyđroaxit = Axit + tên của yếu tố X + đuôi hyđric.
Ví dụ: HCl: Axit clohyđric; HF: Axit fluohyđric
HBr: Axit bromhyđric; HI: Axit iothyđric;
H2S: Axit sunfuhyđric; HN3: Axit nitơhyđric
HCN: Axit xianhyđric
b) Loại axit trong phần anion axit có chứa oxi được gọi là Oxiaxit,có công thức chung là: HnXmOp. Loại axit này cách đọc có phức tạp hơn, X có thể có rất nhiều số oxi hóa khác nhau.
* Khi m = 1 (HnXOp)
+ nếu như X là yếu tố từ nhóm III tới nhóm VI (cả nhóm A và B), có số oxi hóa cao nhất đúng bằng số trình tự của nhóm thì:
– khi X có số hóa trị cao nhất thì:
Tên axit = axit + tên yếu tố X + đuôi ic
Ví dụ: H2CO3: axit cacbonic (C+4); H2SiO3: axit silicic (Si+4)
HNO3: axit nitric (N+5); H2SO4: axit sunfuaric (S+5)
H3PO4: axit photphoric (P+5)
– Khi X có số oxi hóa thấp hơn số oxi hóa cao nhất 2 đơn vị thì:
Tên axit = Axit + Tên yếu tố X + đuôi ơ
Ví dụ: HNO2: axit nitrơ (N+3); H2SO3: axit sunfuarơ (S+4);
H3PO3: axit photphorơ (P+3)
+ nếu như X là yếu tố thuộc nhóm VII (cả nhóm A và B) thì:
– Khi X có số oxi hóa là +6 (hoặc là +5 khi nó không có số oxi hóa là +6) thì:
Tên axit = axit + tên yếu tố X + đuôi ic
Ví dụ: H2MnO4: axit manganic (Mn+6); HClO3: axit cloric (Cl+5)
– Khi X có số oxi hóa thấp hơn số ôxi hóa trên 2 đơn vị thì:
Tên axit = axit + tên yếu tố X + đuôi ơ
Ví dụ: H2MnO3: axit manganơ (Mn+4); HClO2: axit clorơ (Cl+3)
– Khi X có số hóa trị cao nhất, đúng bằng số trình tự và nhóm (VII) thì thêm tiền tố Pe trước tên yếu tố X + đuôi ic:
Tên axit = axit + pe tên yếu tố X + đuôi ic
Ví dụ: HMnO4: axit pemanganic (Mn+7); HClO4: axit pecloric (Cl+7); HIO4: axit peiodic (I+7).
+ Khi m = 2, 3, 4… (HnXmOp)
– Khi đọc ta thêm tiền tố di, tri, tetra… vào trước yếu tố X còn thêm đuôi ic nếu như X có số oxi hóa cao và ơ khi X có số oxi hóa thấp.
Ví dụ: H4P2O7: axit diphotphoric (P+5); H2S2O7: axit disunfuric (S+6)
H2S3O10: axit trisunfuric (S+6); H2B4O7: axit tetraboric (B+3)
H2S2P5: axit disunfurơ (S+4); H2P4O7: axit tetraphotphorơ (P+3)
c) Một số trường hợp riêng
– nếu như trong phân tử axit có dây oxi (-O-O-) thì Xem thêm tiền tố peoxo trước tên yếu tố X.
Ví dụ: H2CO4: axit peoxo cacbonic (C+4); H3PO5: axit peoxo photphoric (P+5)
H4P2O8: axit peoxo diphotphoric (P+5); H2SO5: axit peoxo sunfuric (S+6);
H2S2O8: axit peoxo sunfuric (S+4); HNO4: axit peoxo nitric (N+5)
– nếu như trong phân tử oxi axit có một, hai hay ba nguyên tử S thay thế những nguyên tử O thì thêm tiền tố tio, ditio, tritio vào trước yếu tố X.
Ví dụ: H2S2O3: axit tio sunfuric; H3PO2S2: axit ditio photphoric
H3As2S3: axit tritio asenơ (H3As2S3: axit asenơ)
– nếu như X trong phân tử oxi axit có số oxi hóa thấp hơn số oxi hóa của X trong axit có hậu tố là ơ thì ta thêm tiền tố hipo trước X.
Ví dụ: HCl+3O2: axit clorơ thì HCl+1O: axit hipo clorơ
H3P+3O3: axit photphorơ thì H3P+1O2: axit hipo photphorơ
HN+3O2: axit nitrơ thì HN+10: axit hipo nitrơ.
+ nếu như trong nhiều phân tử oxit axit mà trong yếu tố X có số oxi hóa giống nhau nhưng có số nhóm OH khác nhau thì:
– nếu như trong phân tử có rất nhiều nhóm OH khác nhau thì khi Xem thêm tiền tố octo-
– nếu như trong phân tử có ít nhóm OH thì khi Xem thêm tiền tố meta-
– nếu như trong phân tử số OH trung bình khi Xem thêm tiền tố piro-
Ví dụ: H3PO4: axit octophotphoric (P+5); H4P2O7: axit pirophotphoric (P+5)
4. Muối – cách đọc tên những Muối
– Muối là hợp chất, trong phân tử gồm hai phần: cation và anion.
Tên muối = tên cation + tên anion gốc axit.
4.1. Cation muối có thể là
a) Cation kim loại: Đọc tên nguyên tử nguyên tử kim loại. nếu như kim loại có rất nhiều hóa trị khác nhau thì thêm số La mã chỉ hóa trị của kim loại đặt trong dấu ngoặc (nếu như kim loại chỉ có một hóa trị thì không cần).
Ví dụ: Na+ natri; Al3+ nhôm; Fe2+ sắt (II); Cu+ đồng (I);
Ca2+ canxi; Zn2+ kẽm; Fe3+ sắt (III); Cu2+ đồng (II);
Hg2+ thủy ngân (II); Sn2+ thiếc (II); Sn4+ thiếc (IV)
b) Cation muối gồm nhiều nguyên tử
Ví dụ: BiO+: bitmutyl; VO+: vanadyl (III); VO3+: vanadyl (V);
SO22+: sunfuryl (VI); PS3+: tiophotphoryl (V); UO22+: uranyl;
VO2+: vanadyl (IV); SO2+: tionyl sunfuryl (IV);
PO3+: photphoryl (V); NH4+: amoni
4.2. Anion muối thường là gốc axit
a) nếu như anion là gốc của hyđroaxit thì tên anion gốc axit được đọc: tên yếu tố X (nếu như gốc còn hyđro thì đọc hyđro rồi tên yếu tố X) + đuôi ua (thay đuôi hyđric trong axit bằng đuôi ua, đối với những từ sau khi bỏ đuôi hidric mà còn là một yếu tố âm O thì thêm r trước ua cho dễ đọc).
Ví dụ: F–: Florua; I–: Iotua; CN–: Xianua; Cl–: Clorua; S2–: Sunfua
SCN: Sunfuaxxianua; Br–: Bromua; HS–: Hyđrosunfua;
b) nếu như anion là gốc của oxi axit thì:
– nếu như trong axit có đuôi là ic thì gốc axit đổi ic thành at
– nếu như trong axit có đuôi ơ thì đổi thành it
Ví dụ: CO3–: cacbonat; NO3–: nitrat; PO43-: photphat; H2PO4–: dihyđrophotphat
SO3–: sunfit; H3PO3: chỉ là diaxit; H2PO4–: hyđrophotphit; ClO2–: clorit
NO4–: penitrat; S2O82-: pedisunfat; ClO4–: peclorat; HCO3–: hyđrocacbonat
SO42-: sunfat; HPO43-: hyđrophotphat; S2O32-: tiosunfat
HSO3–: hyđrosunfit; HPO32-: đọc là photphit; NO2–: nitrit;
CO42-: peoxocacbonat; SO52-: pesunfat; ClO–: hipoclorit
4.3. những đọc tên Muối
– Đọc tên phần canion trước sau đó đọc tên phần anion
Ví dụ: NaCl: natri clorua; Ba(NO3)2: Bari nitrat; Al2(SO4)3: nhôm sunfat
CuCl: đồng (I) clorua; CuCl2: đồng (II) clorua; BaS2O3: Bari tiosunfat
FeSO4: sắt (II) sunfat; Fe2(SO4)3: sắt (III) sunfat
(NH4)2S2O8: amoni peoxodisunfat; Ca(H2PO4)2: canxi dihyđrophotphat
CaHPO4: canxi hyđrophotphat; Ca3(PO4)2: canxi photphat
CaC2O4: canxi oxalat; SOCl2: tionyl clorua; SO2Cl2: sunfuryl clorua
POCl3: photphoryl clorua; PSCl3: tiophotphoryl clorua
Cu2(OH)2CO3: đồng (II) dihyđroxo cacbonat; BiOHCl2: bitmutyl hyđro clorua
4.4. Đọc tên Muối kép
– Hỗn hợp của những muối có cùng một anion với nhiều cation khác nhau. Vì vậy, đọc tên những muối kép ta đọc tên những cation (nối với nhau bằng gạch ngang) và tên của anion gốc axit chung.
Ví dụ: K2SO4.Al2(SO4)3: có thể viết KAl(SO4)2: kali nhôm sunfat
K2CO3.Na3CO3: có thể viết KNaCO3: kali natri cacbonat
KNaC4H4O6: kali natri tactrat
5. Cách đọc tên những hợp chất phức (phức chất)
+ Cấu tạo của hợp chất phức cũng gồm 2 ion liên kết với nhau. Ion phức viết trong dấu móc và ion trái dấu viết ngoài dấu móc:
– Ion phức có thể âm hay dương được viết theo trật tự sau: nguyên tử trung tâm rồi tới phối tử (phối tử có thể là ion âm hay phân tử trung tính hoặc cả hai, viết trong dấu ngoặc, rồi đế số chỉ số phối tử).
– Ion trái dấu với ion phức là cation thì viết trước ion phức, nếu như là anion thì viết sau.Tên của phức chất = tên của cation nối tên của anion
+ Tên của ion phức được đọc theo trật tự: số phối tử + tên phối tử (nếu như phối tử gồm hai loại cả anion và cả phân tử trung hòa, lúc đó đọc số phối tử + tên phôi tử là anion rồi đọc số phôi tử + tên phối tử và phối tử trung hòa) sau đó mới đọc tên của yếu tố trung tâm có kèm theo số oxi hoá của nó.
a) Cách đọc tên số phối tử:
– sử dụng những tiền tố di, tri, tetra, phita, hexa, hepta, octa… để chỉ những số 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8… nếu như phối tử có tên viết dài và trong phối tử đã có sẵn những chữ di, tri, tetra… rồi thì viết phối tử đó trong ngoặc đơn rồi sử dụng những tiền tố đặt trước dấu ngoặc đơn để chỉ số lượng phối tử, những tiền tố lúc này sử dụng bis, tris, tetrakis, pentakis, hexakis…. để chỉ những số 2, 3, 4, 5, 6….
b) Cách đọc tên phối tử:
– nếu như phối tử là phân tử trung hòa thì đọc tên phân tử đó
Ví dụ: C6H5N: piridin; CH3NH2: metylamin; NH2-(NH2)2-NH2: etylen diamin..
Lưu ý: một số phân tử có tên riêng và thường sử dụng đó là:
H2O – aqua; NH3 – ammin; CO – cacbonyl; NO – nitrozyl
– nếu như phối tử là anion thì đọc tên của anion đó + đuôi o.
Ví dụ: F–: fluoro; Cl–: cloro; Br–: bromo; I-: ioto; H+: hyđroxo
SO42-: sunfato; CO32-: cacbonato; NO2–: nitrito; NO3–: nitrato
CN–: xiano; SCN–: tioxiano; O2-: oxo; O22-: peoxo;
S2-: sunfo hay tio S2O32-: tiosunfato; C2O42-: oxalato; SO32-: sunfito
c) Cách đọc tên nguyên tử trung tâm.
+ Có 2 trường hợp khi ion phức là cation hay anion.
– nếu như ion phức là cation thì nguyên tử trung tâm được đọc như sau: đọc tên yếu tố trung tâm và số La mã đặt trong dấu ngoặc để chỉ số oxi hóa của nó.
Ví dụ: [Co(NH3)6]Cl3 hexammin coban (III) clorua
[Co(NH3)6]3+ cation hexammin coban (III)
[Co(NH3)5]Cl2 cloro – pentammin coban (III) clorua
[CoCl(NH3)5]2+ cation cloro – pentammin coban (III)
[Cr(NH3)6]Cl2 hexammin crom (II) clorua
[CoCl(H2O)5]Cl2 cloro – pentaqua coban (III) clorua
[Cu(NH2-CH2-CH2-NH2)2]SO4 bis (etilendiamin) đồng (II) sunfat
– nếu như ion phức là anion thì nguyên tử trung tâm được đọc như sau: đọc tên yếu tố trung tâm thêm hậu tố at và số La mã đặt trong dấu ngoặc để chỉ số oxi hóa của yếu tố.
Ví dụ: Na2[Pt(C2O4)3] natri trioxalato platinat (IV)
K4[Fe(CN)6] kali hexaxiano ferret (II)
K3[Fe(CN)6] kali hexaxiano ferret (III)
H[AuCl4] axit tetracloro vàng (III)
Lưu ý: nếu như phức không phải là ion mà là trung tính (trung hòa) thì loai phức này được đọc như sau: đọc tên phối tử có tiền tố chỉ số phối tử, rồi tên yếu tố trung tâm có kèm theo số oxi hóa (viết bằng chữ số La mã đặt trong dấu ngoặc).
Ví dụ: [PtCl2(NH3)2] dicloro diammin platin (II)
[Co(NO2)3(NH3)3] trinitro triammin coban (III)
B. Cách đọc tên những hợp chất hoá học hữu cơ
I. Tên gọi những hợp chất hữu cơ thông thường
– Thường đặt theo nguồn gốc tìm ra chúng thỉnh thoảng có phần đuôi để chỉ rõ hợp chất loại nào.
Ví dụ: Axitfomic (axit kiến); olefin (khí dầu); axit axetic (axit giấm), …
II. Tên gọi những hợp chất hữu cơ hợp lý và theo chuẩn quốc tế
1. Tên gọi hợp lý
+ Gọi theo hợp chất đơn thuần nhất, những hợp chất khác được xem là dẫn xuất của chúng, ở đó nguyên tử H được thay thế bằng những gốc hữu cơ.
Ví dụ: CH3 – OH : rượu metylic (cacbinol);
CH3 – CH2 – OH : rượu etylic (metyl cacbinol)
2. Tên gọi quốc tế
– Gọi theo quy ước của Liên đoàn quốc tế hoá học lý thuyết và ứng dụng (IUPAC).
a) Tên gốc – chức: gồm Tên phần gốc_Tên phần định chức.
Ví dụ: C2H5 – Cl: Etyl clorua; C2H5 – O – CH3: Etyl metyl ete
Lưu ý: Iso và neo viết liền, sec- và tert- có dấu gạch nối “-“
b) Tên thay thế: Tên thay thế được viết liền, không viết cách như tên gốc chức, phân làm ba phần như sau: Tên phần thế (có thể không có) + Tên mạch cacbon chính+(bắt buộc phải có) + Tên phần định chức (bắt buộc phải có)
Ví dụ: H3C – CH3: et+an (etan); C2H5 – Cl: clo+et+an (cloetan);
CH3 – CH=CH – CH3: but-2-en; CH3 – CH(OH) – CH = CH2: but-3-en-2-ol
Chú ý: trình tự ưu tiên trong mạch như sau:
-COOH > -CHO > -OH > -NH2 > -C=C > -C≡CH > nhóm thế
Ví dụ: OHC-CHO: etanđial;
HC≡C-CH2-CH2-C(CH=CH2)=CH-CHO: 3-vinylhept-2-en-6-inal
OHC-C≡C-CH2-CH2-C(CH=CH2)=CH-CHO: 3-vinyloct-2-en-6-inđial
* Lưu ý: Tên số đếm và tên mạch CACBON chính
TT — Số đếm — Mạch CACBON chính
1 — Mono — Met
2 — Đi — Et
3 — Tri — Prop
4 — Tetra — But
5 — Penta — Pent
6 — Hexa — Hex
7 — Hepta — Hept
8 — Octa — Oct
9 — Nona — Non
10 — Đeca — Đec
Cách nhớ: Mẹ Em Phải Bón Phân Hóa Học Ở Ngoài Đồng
2. Tên một số gốc (nhóm) hiđrocacbon thường gặp
a) Gốc (nhóm) no ankyl: (từ ankan bớt đi 1H ta được nhóm ankyl)
CH3-: metyl; CH3-CH2-: etyl; CH3-CH2-CH2-: propyl; CH3-CH(CH3)-: isopropyl; CH3[CH2]2CH2-: butyl; CH3-CH(CH3)-CH2-: isobutyl; CH3-CH2-CH(CH3)-: sec-butyl
(CH3)3C-: tert-butyl; CH3-CH(CH3)-CH2-CH2-: isoamyl
b) Gốc (nhóm) không no: CH2=CH-: vinyl; CH2=CH-CH2-: anlyl
c) Gốc (nhóm) thơm: C6H5-: phenyl; C6H5-CH2-: benzyl
d) Gốc (nhóm) anđehit-xeton: -CHO: fomyl; -CH2-CHO: fomyl metyl; CH3-CO-: axetyl; C6H5CO-: benzoyl
Hy vọng với bài tổng hợp cách gọi tên những hợp chất hóa học, vô sinh và hữu cơ ở trên hữu ích cho những bạn. Mọi góp ý và thắc mắc những bạn hãy để lại dưới phần nhận xét để THPT Lê Hồng Phongghi nhận và hỗ trợ, chúc những bạn học tập tốt.
Bản quyền bài viết thuộc THPTSocTrang.Edu.Vn. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận!
Nguồn chia sẻ: thptsoctrang.edu.vn
Bạn thấy bài viết Cách đọc tên những hợp chất hóa học vô sinh và hữu cơ có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Cách đọc tên những hợp chất hóa học vô sinh và hữu cơ bên dưới để Trường THCS Võ Thị Sáu có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho các bạn nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website: vothisaucamau.edu.vn của Trường THCS Võ Thị Sáu
Nhớ để nguồn bài viết này: Cách đọc tên những hợp chất hóa học vô sinh và hữu cơ của website vothisaucamau.edu.vn
Chuyên mục: Văn học
Danh Mục: Ngữ Văn
Web site: http://thpt-vinhdinh-quangtri.edu.vn/
